Istotną rolę dla społeczeństwa pełni informacja o jego przeszłości, historii, ważnych wydarzeniach, tradycjach przekazywanych między pokoleniami. Tę funkcję spełniają muzea, skanseny, izby regionalne. Na terenie powiatu zduńskowolskiego działają:
Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola
ul. Stefana Prawdzic-Złotnickiego 7
tel. +48 43 823 48 43
www.muzeum.zdunskawola.pl
Jako placówka miejska muzeum funkcjonuje od 1 stycznia 1994 roku. Jest to muzeum typu historycznego, gromadzi głównie archiwalia związane z dziejami Zduńskiej Woli, pozyskuje również obiekty z zakresu archeologii, etnografii, sztuki, przemysłu, rzemiosła i handlu. Zbiory gromadzone są w następujących działach: historycznym, technicznym, numizmatycznym, biograficznym, sztuki, militariów i archeologii – obejmują one około 10 tysięcy eksponatów. W budynku muzeum ma swoją siedzibę Towarzystwo Przyjaciół Zduńskiej Woli.
Muzeum zaprasza do zwiedzania ekspozycji stałych opatrzonych tytułami: „Rodowód miejski przemysłowej Zduńskiej Woli”, „Salon mieszczański z przełomu XIX i XX w.”, „Sylwetki niepospolitych zduńskowolan”, „W dawnej zduńskowolskiej aptece”.
Po wcześniejszym zgłoszeniu w muzeum można korzystać z biblioteki regionalnej, uczestniczyć w lekcjach muzealnych oraz pójść z przewodnikiem na wycieczkę po mieście i okolicy.
Muzeum – Dom Urodzenia
Świętego Maksymiliana Marii Kolbego
ul. Kolbego 9
tel. +48 43 823 27 28
www.kolbe.pl
Muzeum mieści się w domu, w którym późniejszy Święty – patron naszego miasta – przyszedł na świat; jest to odremontowany według dawnych wzorów dom tkacki. Placówkę otwarto 8 stycznia 1994 r., w dniu setnej rocznicy urodzin św. Maksymiliana. Ekspozycja została przygotowana i zaprojektowana przez pracowników i sympatyków miejskiego muzeum i zawiera zbiory tej placówki. Wystawa ukazuje kolejne etapy życia i działalności ojca Kolbego, jego drogę do świętości ze Zduńskiej Woli przez Polskę i świat aż do męczeńskiej śmierci w bunkrze głodowym KL Auschwitz. Z myślą o turystach i pielgrzymach nieznających Zduńskiej Woli uwypuklono również przemysłowy charakter miasta: maszyny i urządzenia używane do produkcji tkanin (warsztaty tkackie, kołowrotki, zwijarki do nici, czółenka, stemple do tkanin, próbki gotowych materiałów itp.) przybliżają codzienną pracę rodziców Maksymiliana i setek innych rodzin w niegdysiejszej Zduńskiej Woli. Uzupełnieniem są dokumenty, świadectwa i dyplomy cechowe, fotografie i pocztówki ukazujące dawną społeczność katolicką na tle wielokulturowej i wielonarodowościowej Zduńskiej Woli. Możemy również zajrzeć do pomieszczenia dawnej kuchni, w której skupiało się ówczesne życie rodzinne, i zasiąść przy gościnnym stole, w otoczeniu dawnych mebli i sprzętów kuchennych.
Na placu za budynkiem muzeum znajduje się ołtarz polowy, a także Droga Różańcowa, poświęcona przez bpa Wiesława Meringa w czerwcu 2005 r.
Muzeum Dziejów Zgromadzenia
Księży Orionistów
w Polsce
ul. Łaska 88
tel. +48 43 823 27 40
www.muzeum.zdunskawola.pl
Zebrane w muzeum pamiątki ukazują rozwój Małego Dzieła Boskiej Opatrzności w Polsce, dokumentują pionierskie działania ks. Aleksandra Chwiłowicza, który adaptując odkupiony budynek karczmy na siedzibę Zgromadzenia, zapowiedział: „Gdzie diabeł tańcował, tam będzie Chrystus królował”. Znajduje się tu alba św. Alojzego Orione – założyciela Zakonu, kolekcja relikwiarzy, a także przedmioty kultu religijnego: siedemnastowieczne naczynia liturgiczne, ornaty i różańce. Prezentowane są zbiory dotyczące Ojca Świętego Jana Pawła II i arcybiskupa Bronisława Dąbrowskiego, wieloletniego Sekretarza Episkopatu Polski. Ważną część muzeum stanowią prace historyczne znakomitego kronikarza i historyka dziejów Zgromadzenia – ks. dra Bolesława Majdaka, jak również eksponaty ukazujące pracę ks. Leszka Wojtysia, założyciela schroniska dla bezdomnych mężczyzn w Henrykowie. Aranżacja całości unaocznia charytatywny rys Zakonu. W prezentacji muzealnej sygnalizowana jest też bogata kolekcja walorów falerystycznych, numizmatycznych i filatelistycznych, pozyskana od księży kolekcjonerów spośród rodziny oriońskiej. Jej tematyka dotyczy św. Maksymiliana Kolbe, św. Alojzego Orione i papieża Jana Pawła II.
Część ekspozycji ukazuje trudną pracę synów Małego Dzieła Boskiej Opatrzności w Kenii, na Madagaskarze, w Meksyku, Argentynie, Brazylii, Urugwaju, Australii, na Białorusi i Ukrainie. Etnograficzne zbiory z tak odległych stron na stałej wystawie można oglądać w naszym mieście po raz pierwszy.
Skansen Lokomotyw
w Zduńskiej Woli (Karsznicach)
Na terenie skansenu zgromadzono kilkanaście lokomotyw parowych, spalinowych i elektrycznych z 1. połowy XX w. Znajdują się tu również zabytkowe wagony oraz urządzenia kolejowe, do których należą m.in. dźwig parowy samojezdny armii amerykańskiej z 1942 r. i kolejka linowo-terenowa na Gubałówkę. Skansen dysponuje kolejką „retro”, składającą się z parowozu i czterech wagonów (z 2. połowy XIX w. i pocz. XX w.). Na terenie skansenu, w dawnym budynku olejarni, mieści się muzeum „Izba Historii”, dokumentujące działalność Zakładu Taboru PKP w Zduńskiej Woli Karsznicach. Wewnątrz prezentowane są modele i zdjęcia wszystkich lokomotyw, jakie pracowały na polskich kolejach, dokumenty zasłużonych pracowników Taboru, a także dyplomy i puchary. Specjalne miejsce w „Izbie Historii” ma Marian Fijołek, założyciel skansenu i muzeum oraz długoletni naczelnik Zakładu Taboru.
Izba Regionalna w Wojsławicach – posiada zbiory związane z folklorem i tradycjami ludowymi z terenu ziemi sieradzkiej, unikatowa ekspozycja, licząca ponad 5 tys. eksponatów, przyciąga wycieczki z całego województwa.
Przyszkolna Izba Muzealna w Prusinowicach w gminie Szadek – posiada eksponaty związane z życiem mieszkańców wsi.